GIÁ TRỊ TIN MỪNG TIỀM ẨN
TRONG VĂN HOÁ VÀ TÍN NGƯỠNG SẮC TỘC MẠ-KƠHO
TIỂU LUẬN
TRIẾT HỌC
Nộp cho Phân
khoa Triết học
của Học viện
thánh Anphongsô
theo yêu cầu
hoàn tất
Chương trình Đào tạo Triết học
Gioan K’ Minh, C.Ss.R.
Sinh viên Gioan K’ Minh, C.Ss.R. hoàn tất tiểu luận này dưới sự hướng dẫn của Cha Giáo sư Anphongsô Trần Ngọc Hướng, C.Ss.R.
Cha Giáo sư Anphongsô Trần Ngọc Hướng, C.Ss.R.
Giáo sư hướng dẫn
DẪN NHẬP
Giáo Hội được sai đến với mọi dân tộc, thuộc mọi nơi và mọi thời đại, sứ mạng của Giáo Hội là loan truyền cho
muôn dân sứ điệp cứu độ của Chúa Kitô. Khi loan truyền sứ điệp đó cho muôn dân,
Giáo Hội – cũng như Chúa Kitô – phải nói theo văn hóa riêng của từng thời
đại. Giữa sứ điệp cứu độ và văn hóa nhân
loại có mối liên hệ. Mỗi dân tộc có nền
văn hóa riêng, Giáo hội cần phải sử dụng yếu tố của các nền văn hóa khác nhau
để phố biến và giải thích cho muôn dân sứ điệp của Chúa Kitô. Mục đích là để
tìm tòi và hiểu thấu sâu hơn và để diễn tả sứ điệp ấy các tốt đẹp hơn. Từ nhận
định này của Công Đồng Vatican II trong Tông Huấn Gaudium et Spes người viết
chọn đề tài Giá trị Tin Mừng
tiềm ẩn trong Văn hóa và Tín ngưỡng sắc tộc Mạ-Kơho với lý do và mục đích sau:
1. Lý do chọn đề tài
Là người con của cộng đồng
thiểu số Châu Mạ, được nhận lãnh Đức Tin và Đức Tin đó được nuôi dưỡng trong
cộng đồng, cùng với việc sống trong đời Thánh hiến, người viết bị đánh động bởi
cảm thức thuộc về Giáo Hội và thuộc về cộng đồng sâu sắc. Do đó, sự khơi gợi về
việc tìm hiểu và đào sâu căn tính nguồn cội của cộng đồng dưới ánh sáng của Tin
Mừng đã thôi thúc người viết lựa chọn đề tài này.
2.
Mục đích nghiên cứu
Dưới ánh sáng của Tin Mừng
cũng như sự chỉ dẫn của Cộng Đồng Vatican II trong việc hội nhập văn hóa, người
viết tìm hiểu về văn hóa và tín ngưỡng của công đồng sắc tộc Mạ và Kơho nhằm làm
rõ một vài giá trị Tin Mừng được tiềm ẩn trong đó, để dễ dàng hội nhập trong sứ
vụ sau này không chỉ trong văn hóa bản sứ mà các nền văn hóa của sắc tộc khác.
3. Phạm vi nghiên cứu
Đề
tài được giới hạn trong phạm vi tìm hiểu nguồn gốc hai cộng đồng sắc tộc Mạ và
Kơho, đồng thời phân tích giá trị Tin Mừng tiềm ẩn trong Văn hóa và Tín ngưỡng nguyên
thuỷ của hai cộng đồng sắc tộc Mạ và Kơho dưới ánh sáng của Tin Mừng và sự
hướng dẫn của Công Đồng Vaticano II qua Hiến
Chế Mục Vụ về Giáo Hội trong Thế Giới Ngày Nay (Gaudium Et Spes).
4. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp khảo cứu thư viện và tổng hợp dữ liệu được một số học giả nước ngoài cũng như trong nước nghiên
cứu về nguồn gốc, Văn hóa và Tín ngưỡng nguyên thuỷ của các cộng đồng sắc tộc
Tây Nguyên và lược sử vương quốc Champa. Người
viết chủ yếu sử dụng phương pháp diễn dịch, quy nạp, so sánh, đối chiếu và tổng
hợp để đi đến kết luận.
5. Khái quát dàn bài
Với lý do và mục
đích được nêu trên đây, người viết triển khai đề tài này trong ba chương:
Chương I, tổng
quan xã hội – Tín ngưỡng sắc tộc Mạ - Kơho. Chương này đề cập đến nguồn gốc,
thế giới quan và hệ thống niềm tin. Trọng tâm của chương này nhấn mạnh đến thế
giới quan và hệ thống tín ngưỡng. Đây là yếu tố chi phối mọi khía cạnh trong
đời sống cá nhân cũng như cộng đồng và là nền tảng tiền đề cho chương II.
Chương II văn
hóa-tín ngưỡng trong đời sống sắc tộc Mạ-Kơho. Nền tảng và tiền đề trong chương
I được phản ảnh trong văn hóa, phong tục
tập quán và lễ nghi. Đặc biệt, một số quan niệm tín ngưỡng khác trong xã hội
cũng được hình thành từ nền tảng và tiền đề kể trên. Để từ đó, giá trị Tin Mừng
tiềm ẩn được khai thác trong chương III.
Chương III, giá
trị Tin Mừng tiềm ẩn trong văn hóa và tín ngưỡng sắc tộc Mạ - Kơho. Qua việc
khám phá tín ngưỡng và văn hóa, những giá trị Tin Mừng tiềm ẩn được khai thác
dưới ánh sáng của Tin Mừng. Một vài khía cạnh được nêu lên để nói đến một sự
tương đồng và những khía cạnh này được làm sáng tỏ qua lăng kính Đức Tin.
DÀN BÀI CHI TIẾT
DẪN NHẬP
CHƯƠNG I: TỔNG QUAN XÃ HỘI - TÍN NGƯỠNG SẮC TỘC MẠ-KƠHO
1. Khái quát nguồn gốc và thành phần tộc người
1.1 Nguồn gốc
1.1.1
Nguồn gốc sắc tộc Tây Nguyên
1.1.2
Tộc danh Mạ và Kơho
1.1.3
Mối tương quan giữa cộng đồng sắc
tộc Tây Nguyên và vương quốc Champa
1.2 Thành phần tộc người
1.2.1
Sắc tộc Mạ
1.2.2
Sắc tộc Kơho
1.3 Hình thái cư trú và tổ chức xã hội
1.3.1
Sắc tộc Mạ
1.3.2
Sắc tộc Kơho
2. Thế giới quan của sắc tộc Mạ-Kơho
2.1 Thế giới con người
2.2 Thế giới các linh hồn và người chết
2.3 Thế giới của thần linh
3. Hệ thống tín ngưỡng tôn giáo của sắc tộc Mạ-Kơho
3.1 Thượng đẳng Thần
3.2 Hạ đẳng Thần
3.3 Quỷ thần (Cà)
CHƯƠNG II: VĂN HÓA-TÍN NGƯỠNG TRONG ĐỜI SỐNG SẮC TỘC
MẠ-KƠHO
1. Di sản văn hóa tinh thần
1.1 Truyền thuyết
1.2 Truyện dân gian
1.3 Truyện cổ tích
1.4 Truyện hài - ngụ ngôn
2. Phong tục tập quán và các nghi lễ
2.1 Nghi lễ tế Thần tiêu biểu
2.2 Luật xét xử
2.3 Luật tục liên quan đến sinh đẻ
2.4 Hôn sự
2.5 Luật tục liên quan đến người chết
3. Một số quan niệm tín ngưỡng khác trong xã hội sắc tộc Mạ-Kơho
3.1 Quan niệm về tạo dựng trời đất
3.2 Quan niệm về con người
3.3 Quan niệm về linh hồn
3.4 Vị trung gian giữa con người và
thần linh
3.5 Quan niệm về mặc khải
3.6 Ý nghĩa con số ba và bảy
4. Quan hệ kết ước giữa cá nhân và cộng đồng
4.1 Tục kết nghĩa anh em
4.2 Tục kết nghĩa với thần linh
CHƯƠNG III: GIÁ TRỊ TIN MỪNG
TIỀM ẨN TRONG VĂN HÓA VÀ TIN NGƯỠNG SẮC TỘC MẠ-KƠHO
1.
Thiên Chúa là Đấng Tạo dựng
2.
Thiên Chúa ở cùng
3. Thiên Chúa yêu thương
4. Mặc khải đệ nhất
5. Đấng Thiên Sai
6. Ơn gọi Thánh hiến
7. Sự sống đời sau
KẾT LUẬN
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.
Tài liệu chính
Kinh Thánh. Nhóm Giờ Kinh
Phụng Vụ, ấn bản 2011.
Công đồng Vatican II. Gaudium
et Spes.
Sách Giáo lý của
Hội Thánh Công Giáo. Ủy ban Giáo lý Đức tin trực thuộc Hội Đồng Giám
Mục Việt Nam chuyển ngữ. Hà Nội: NXB. Tôn Giáo, 2020.
Cửu Long Giang – Toàn Ánh. Việt
Nam Chí Lược – Miền Thượng Cao Nguyên. NXB Sài Gòn, 1974.
Mạc Đường. Vấn đề dân tộc ở Lâm Đồng. Sở văn hóa
Tỉnh Lâm Đồng, 1983.
Cao Thế Trình. Văn hóa truyền thống Cơho – Mạ. Đà Lạt,
1996.
Trần Sỹ Thư. Dân tộc, Dân cư Lâm Đồng. NXB. Thống Kê,
1999.
Bùi Minh Đạo. Dân tộc Cơho ở Việt Nam. NXB. Khoa học
và Xã hội Hà Nội , 2003.
Phan Ngọc Chiến.
Người Kơho ở Lâm Đồng, nghiên cứu nhân
học về Dân tộc và Văn hóa. NXB: Trẻ, 2005.
Lê Đình Chi. Người Thượng Miền Nam Việt Nam. NXB Văn
Mới - Hoa Kỳ, 2006.
Henri Maitre. Rừng
Người Thượng. Dịch giả Lưu Đình Tuân. NXB Tri Thức, 2008.
Jacques Dournes. Miền Đất Huyền Ảo. Dịch giả Nguyên Ngọc. NXB. Hội Nhà Văn, 2003.
______________. Thiên
Chúa Yêu Muôn Dân. Bản dịch của Tòa Giám Mục Kontum. NXB Tôn Giáo, 2011.
Andrew Hardy. Nhà Nhân Học Chân Trần. Nhiều
dịch giả. NXB Tri Thức, 2014.
Nguyễn Huy Trọng, Phắc họa chân dung Dân tộc Kơho qua niềm tin cơ bản và phong tục tập
quán, NXB: Phương Đông, 2017.
2.
Tài liệu khác
Ngô Đức Thịnh. Những mảng
màu Văn hóa Tây Nguyên. NXB Trẻ, 2007.
Đinh Văn Thiên. Tây Nguyên Vùng Đất – Con Người.
NXB: Quân Đội Nhân Dân, Hà Nội, 2010.
Đặng Nghiêm Vạn.
Cộng Đồng Quốc Gia Dân Tộc Việt Nam.
NXB Đại học Quốc gia TPHCM, 2003.
Bộ Văn hóa –
Thông tin. Nếp sống – Phong tục Tây
Nguyên. NXB: Văn hóa – Thông tin, 1995
Dohamide và Dorohiem, Dân
tộc Chàm lược sử. Dịch giả Nghiêm Thẩm. NXB.Lê Văn Phước, 1962.
Po Dharma. Vương quốc Champa
– Lịch sử 33 năm cuối cùng (1802-1835). NXB. IOC-Champa USA, 2013.
Nguyễn Quang Ngọc. Vùng đất
Nam Bộ - Tập IV. NXB. Chính trị Quốc gia Sự thật Hà Nội, 2017
Truyện dân gian Kơho (Tuyển tập truyện dân gian
bằng tiếng Kơho, tài liệu chưa xuất bản).
Văn hóa Kơho (Tài liệu nội bộ Hạt Di Linh – Giáo Phận Đà Lạt).
